Το νόημα της Μεγάλης Εβδομάδας

Εισήλθαμε ήδη στις ωραιότερες ημέρες του εκκλησιαστικού μας εορτολογίου. Η Μεγάλη Εβδομάδα, που διανοίγεται ενώπιόν μας, πλημμυρίζει τις καρδιές μας με ρίγη και αισθήματα συγκινήσεως.

Ιδιαίτερα για μας τους ορθοδόξους το Σταυρώσιμο και Αναστάσιμο Πάσχα, δηλαδή το Πάθος και η Ανάστασις του Κυρίου μας, έχει ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα. Γιατί είναι το επίκεντρο όλης της λειτουργικής και λατρευτικής μας ζωής. Για να μπορέσουμε να ωφεληθούμε από τις ημέρες αυτές είναι ανάγκη να εμβαθύνουμε στο νόημα της Μεγάλης Εβδομάδος.

Ονόμασαν την εβδομάδα αυτή Αγία και Μεγάλη. Εάν εμβαθύνουμε στις ονομασίες αυτές θα εννοήσουμε ευκολότερα το βαθύτερο νόημα των ημερών αυτών.

***

Είναι κατ’ αρχήν Αγία η εβδομάδα στην οποίαν εισερχόμεθα. Είναι αγία, γιατί αποτελεί το επιστέγασμα και το αποκορύφωμα μιας ιερής πνευματικής πορείας, την οποίαν αρχίσαμε από την Καθαρά Δευτέρα.

Εάν δηλ. σ’ ολόκληρη τη διάρκεια της Μεγ. Τεσσαρακοστής καλούμεθα να ζήσουμε ζωήν αγίαν, ιδιαίτερα κατά την Μεγάλη Εβδομάδα μας προσκαλεί η Εκκλησία να βιώσουμε ακόμη περισσότερο αγιότερο και πνευματικότερο βίο. Το ζενίθ των πνευματικών μας αγώνων, το ύψιστο σημείο της αποδόσεως, το αποκορύφωμα των πνευματικών βιωμάτων και κατορθωμάτων καλούμεθα να επιτύχουμε κατά την Μεγάλη Εβδομάδα.

Την υπενθύμιση αυτή του χρέους μας για μια αγιότερη ζωή τονίζει και το ωραίο εξαποστειλάριο: «Τὸν νυμφῶνά Σου βλέπω, Σωτήρ μου κεκοσμημένον, καὶ ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ. Λάμπρυνόν μου τὴν στολὴν τῆς ψυχῆς, Φωτοδότα, καὶ σῶσόν με». Όπως και το τόσο ωραίο και εμπνευσμένο στιχηρό των αίνων: «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς κεκαθαρμέναις διανοίαις συμπορευθῶμεν αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν καὶ νεκρωθῶμεν δι᾿ αὐτόν, ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς, ἵνα καὶ συζήσωμεν Αὐτῷ…».

Ιδού, λοιπόν, το ιδιαίτερο χρέος μας τώρα τη Μεγ. Εβδομάδα. Να καθαρίσουμε τις ψυχές μας από τη σκουριά της αμαρτίας και να λαμπρύνουμε με έργα αρετής της ψυχής μας τη στολή. Οφείλουμε να υψώσουμε στον Γολγοθά και τον δικόν μας σταυρό και να νεκρώσουμε εκεί τα πάθη και τις αδυναμίες μας. Μόνον έτσι θα ζήσουμε την αγιότητα και λαμπρότητα της αρετής μας, που θα μας βοηθήσει να νιώσουμε και την αγιότητα της Εβδομάδος των Παθών του Κυρίου μας. Η αμέλεια, η πνευματική αδιαφορία και ραθυμία είναι ασυγχώρητα για τον πιστό, ιδιαίτερα την εβδομάδα τούτη. Θα ακούσουμε στη συνέχεια των ημερών την Εκκλησία να ελέγχει τους αμελείς με δριμύτητα: «Τί ραθυμεῖς, ἀθλία ψυχή μου; Τί φαντάζῃ ἀκαίρως μερίμνας ἀφελεῖς; Τί ἀσχολῇ πρὸς τὰ ρέοντα; Ἐσχάτη ὥρα ἐστὶν ἀπ᾿ ἄρτι καὶ χωρίζεσθαι μέλλομεν τῶν ἐνταῦθα. Ἕως καιρὸν κεκτημένη ἀνάνηψον κράζουσα, ἡμάρτηκά Σοι Σωτήρ μου· μὴ ἐκκόψῃς με, ὥσπερ τὴν ἄκαρπον συκῆν». Δηλαδή, γιατί αθλία ψυχή… αδιαφορείς για την σωτηρία σου; Γιατί απασχολείς τον νου σου με ανόητες και μάταιες φροντίδες; Γιατί καταγίνεσαι με πράγματα ρευστά και παροδικά; Σε λίγο θα φθάσει η τελευταία μας ώρα και θα χωρισθούμε από τα γήινα. Όσο έχεις ακόμη καιρό στη διάθεσή σου, σύνελθε από τη μέθη της αμαρτίας και κραύγασε με μετάνοια: έχω αμαρτήσει σε Σε Σωτήρα μου, μη με εξολοθρεύσεις απότομα, σαν την άκαρπη συκή.

Συνεπώς καλούμεθα να ζήσουμε την Αγίαν αυτήν Εβδομάδα εντονότερη πνευματική ζωή, με μεγαλύτερο αγώνα κατά της αμαρτίας, με αγιότερα αισθήματα, με πνευματικότερες σκέψεις, με προσεκτικότερη την πνευματική μας πορεία. Είναι, λοιπόν, Αγία η Εβδομάδα αυτή λόγω του νοήματός της και του περιεχομένου της, αλλά πρέπει να την κάνουμε Αγία και με την προσεκτικότερη και αγία ζωήν μας.

***

Αλλ’ είναι όχι μόνον Αγία, μα και Μεγάλη η Εβδομάδα αυτή των Παθών.

Γιατί ονομάζεται Μεγάλη; Μήπως είναι χρονικώς μεγαλύτερη από τις άλλες εβδομάδες του χρόνου; Όχι βέβαια. Λέγεται Μεγάλη γιατί κατά την Εβδομάδα αυτή τα διαδραματιζόμενα γεγονότα είναι όντως μεγάλα και θαυμαστά. Η Εβδομάδα αυτή μας υπενθυμίζει τα τραγικά συμβάντα του πλανήτου μας εδώ και 2.000 χρόνια. Θα αναστηλώσει μπροστά μας το φρικτό εκείνο θέαμα προ του οποίου ο ήλιος εσκοτίσθει, το καταπέτασμα του ιουδαϊκού ναού εσχίσθει, και ολόκληρη η πλάσις αναστατώθηκε. Θα ζωντανέψει στη μνήμη μας την μοναδική και υπέρτατη θυσία, που προσεφέρθει ποτέ πάνω στη γη, την θυσία του Κυρίου μας στο σταυρό για τη δική μας σωτηρία.

«Δύο μεγάλα και παράδοξα θαύματα είδε ο άνθρωπος εις τον κόσμον – λέγει ο Ηλίας Μηνιάτης – έναν Θεόν να κατέβει από τον ουρανόν και να γίνει άνθρωπος και αυτόν τον Θεόν και άνθρωπον ν’ ανέβει και ν’ αποθάνει επάνω εις έναν σταυρόν».

Είναι τόσο μεγάλο το γεγονός της σταυρικής θυσίας του Θεανθρώπου, ώστε η σκέψις μας αδυνατεί να εισχωρήσει. Βρισκόμαστε ενώπιον του συγκερασμού δύο μυστηρίων: του Μυστηρίου της θείας Αγάπης και του Μυστηρίου της θείας Δικαιοσύνης. Μερικές εικόνες από τους υπέροχους ύμνους των ημερών αυτών μας βοηθούν αν κατανοήσουμε τα συγκλονιστικά γεγονότα, που θα εορτάσουμε.

Μία από τις εικόνες αυτές είναι του πελεκάνου. Θα ακούσουμε να την χρησιμοποιεί ο εμπνευσμένος υμνογράφος. «Ὥσπερ πελεκὰν τετρωμένος τὴν πλευράν σου, Λόγε, σοὺς θανόντας παῖδας ἐζώωσας, ἐπιστάξας ζωτικοὺς αὐτοῖς κρουνοὺς».

Για να καταλάβουμε τα υψηλά νοήματα αυτού του ύμνου, είναι ανάγκη να δούμε μια λαϊκή παράδοση, που αναφέρεται στη ζωή του πελεκάνου. Ο πελεκάνος είναι ένα πουλί φιλόστοργο. Χτίζει τη φωλιά του επάνω στα βράχια. Εάν όμως κάποτε, κατά την απουσία του, συμβεί κάποιο φίδι να συρθεί εκεί κοντά στη φωλιά και να δαγκώσει τα μικρά του πουλάκια, τότε λέγει η παράδοσις, βλέποντας ο πελεκάνος, ότι τα μικρά του είναι ετοιμοθάνατα, ραμφίζει το στήθος του και με το αίμα του ποτίζει τα μικρά του, που αναζωογονούνται και σώζονται. Γιατί το αίμα του πελεκάνου επιδρά σαν άριστο αντίδοτο και εξουδετερώνει το δηλητήριο του φιδιού. Ο πελεκάνος βέβαια πεθαίνει σε λίγο από την ακατάσχετη αιμορραγία. Τα μικρά του όμως σώζονται…

Έτσι και ο Κύριος, για να απαλλάξει την ψυχή μας από το δηλητήριο της αμαρτίας, για να ζωογονήσει την αμαρτωλή ψυχή μας, έχυσε το πανάγιο Αίμα Του επάνω στο σταυρό. Και το αίμα τούτο γίνεται έκτοτε φάρμακο για τις αμαρτωλές μας ψυχές. Καθαρίζει «τὴν συνείδησιν ἡμῶν ἀπὸ νεκρῶν ἔργων», όπως λέγει ο απόστολος Παύλος. Και καθώς τονίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «προσέλαβε τὸ χεῖρον, ἵνα δῷ τὸ βέλτιον· ἐπτώχευσεν, ἵν᾿ ἡμεῖς τῇ ἐκείνου πτωχείᾳ πλουτήσωμεν. Δούλου μορφὴν ἔλαβεν, ἵνα τὴν ἐλευθερίαν ἡμεῖς ἀπολάβωμεν. Κατῆλθεν, ἵν᾿ ὑψωθῶμεν. Ἐπειράσθη, ἵνα νικήσωμεν. Ἠτιμάσθη, ἵνα δοξάσῃ. Άπέθανεν, ἵνα σώσῃ. Ἀνῆλθεν, ἵν᾿ ἑλκύσῃ πρὸς ἑαυτὸν κάτω κειμένους ἐν τῷ τῆς ἁμαρτίας πτώματι».

Ενώπιον του πάσχοντος Υιού του Θεού θα μας οδηγήσει λοιπόν η Μεγ. Εβδομάδα. Ενώπιον της Εσταυρωμένης αγάπης και η πλέον πέτρινη καρδιά θα ραγίσει. Θα αναλογισθούμε τον Πάσχοντα και χάριν ποίων πάσχει. Θα κατανυγεί η καρδία μας. Θα σκεφθούμε τις αμαρτίες μας, ένεκα των οποίων ο Κύριος εσταυρώθει. Και θα δακρύσουν τα μάτια μας. Και τα χείλη μας θα ψελλίσουν λόγια λατρείας και αφοσιώσεως και ευγνωμοσύνης προς τον Ιησούν μας. Και θα του πούμε: «Ἐσταυρώθης διʾ ἐµέ, ἵνα ἐμοὶ πηγάσῃς τὴν ἄφεσιν˙ ἐκεντήθης τὴν πλευράν, ἵνα κρουνοὺς ζωῆς ἀναβλύσῃς μοι. Τοῖς ἥλοις προσήλωσαι, ἵνα ἐγὼ τῷ βάθει τῶν παθημάτων σου, τὸ ὕψος τοῦ κράτους σου πιστούμενος, κράζω σοι, Ζωοδότα Χριστέ, Δόξα καὶ τῷ Σταυρῷ, Σῶτερ καὶ τῷ πάθει Σου».

Επιμέλεια: Μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος Καρούσος